تفکر دارای انواع مختلف بوده و در انسان همیشه به یک صورت انجام نمی پذیرد. بدین سبب شناخت انواع آنها معلم را کمک میکند تا دریابد که در کلاس درس از چه نوع تفکری در پرورش اندیشه ی دانش آموزان استفاده کند. تفکر ممکن است به صورتهای زیر صورت پذیرد:
1. تداعی آزاد: تفکری که فرد هیچگونه کنترلی برآن نداشته و از هر گونه قید خارجی آزاد بوده و تقریبا تحت تاثیر حالات درونی وی قرار دارد. به بیان دیگر، در این نوع تفکر، مفاهیم و معانی، به هر نحو که اراده کنند در ذهن فعال شده و با هم ترکیب گشته و کنترل آنها از دست فرد خارج است.
2. خیالبافی: تفکری است که در آن شخص افکاری را دنبال میکند که با واقعیات زندگی سر و کار نداشته و به عالم خارج هم ارتباطی ندارد. در خیالبافی گر چه ممکن است هدف و جهتی هم وجود داشته باشد، اما چنین اهدافی غالبا غیر قابل دسترسی هستند. از ویژگیهای قابل ذکر خیالبافی، تغییر در توجه می باشد. بدین نحو که توجه فرد به جای آنکه بر روی یک وظیفه فیزیکی یا روانی مشخص تمرکز یابد، بیشتر به افکار و تصوراتی معطوف می گردد که سرچشمه ی آنها حافظه می باشد.
3. تفکر عملی: تفکری است که اغلب در مسائل ساده روزمره مانند تفکر در خصوص اینکه چگونه فعالیتهای یک روز خود را سروسامان داده و یا فعالیت ویژه ای را به طور عادی انجام دهیم، رخ می دهد.
4. تفکر خلاق: تفکری است که در آن فرد به حل مشکلات سخت و به ظاهر حل نشدنی پرداخته و یا اینکه برای مسائل حل نشده گذشته راه حلهای تازه ای می یابد. معمولا این نوع تفکر به ابداع و اختراع منجر گشته و نتیجه آن نوآوریهای علمی، هنری، کشاورزی، صنعتی و همچنین پیدا کردن بینشهای جدید در مسائل مختلف سیاسی، اجتماعی، و اقتصادی می باشد.
داشتن تفکر خلاق و گرایش به خلاقیت، از بارزترین تواناییهای شناختی انسان به شمار می روند و ارزشمندترین هدف تربیتی در هر جامعه همان پرورش خلاقیت به حساب می آید. از آنجا که تربیت خلاقیت در هر جامعه ارتباط تگاتنگی با پیشرفتهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی دارد، لذا ضروری است که در تدریس به این امر مهم، توجه خاص از طرف معلمین ابراز گردد.
در بررسی و مطالعه ساخت تفکر و فعالیت ذهن، به تحلیل سه جنبه اقدام شده: 1. احساس، 2. حافظه و 3. تخیل. اگر فرآیند تفکر، حول و حوش یادآوری و جمع آوری معلومات گذشته باشد، اندیشه تحت تاثیر عمل حافظه قرار دارد. ار فرد در حال تفکر، حین یادآوری معلومات و مفاهیم گذشته در عالم رویا و خیال نیز سفر کند، فکر او در میان حافظه و تخیل در حرکت خواهد بود.
نکته ای که مربیان و معلمان بایستی در فرآیند پرورش تفکر دانش آموزان، مورد توجه قرار دهند این است که نباید موقعیت یکسانی را برای ایجاد و پرورش تفکر، به همه تحمیل نمایند، بلکه بر عکس باید آنها را آزاد بگذارند تا خود موقعیت کار خویش را شخصا انتخاب کنند، خصوصا آن معلمانی که صمیمانه مایلند که دانش آموزان را به فعالیت های فکری تشویق کنند.
