کرم ابریشم

کرم ابریشم از زمانهای قدیم در مشرق زمین ، در مغرب و شرق آسیا در روی درختان توت بطور وحشی زندگی می کرد و از برگ درختان توت تغذیه می نمود . آنچه مسلم است این حشره اولین بار در چین اهلی شده است . سپس از چین به کره و ژاپن برده شد و به دنبال آن به هند و شوروی سابق راه یافت . اصولاً نوغانداری یک فعالیت روستائی می باشد که با حمایت دولت توسعه یافته است . فرش های ابریشمی ترکیه بسیار گرانبها بوده و منبع ارزی مناسبی برای این کشور می باشد .

در ایران شکوفائی صنعت ابریشم از دوران ساسانیان شروع و در دوران صفویه به اوج خود رسیده است . در حال حاضر در ایران سه کارخانه ابریشم کشی وجود دارد . در خصوص ویژگی های اقتصادی صنعت نوغانداری قابل ذکر است که سرمایه گذاری در این رشته در مقایسه با پاره ای از فعالیت های تولیدی کمتر بوده و زمان بازگشت سرمایه این رشته بسیار سریع است و کشت و کار توت در غالب خاکها و با کیفیت مختلف توپوگرافی و شرایط فنی متفاوت ، امکان پذیر است . هم چنین در توتستان ها نیاز شدید به ماشین آلات وجود ندارد و کشت توت در کنار کانال های آبیاری ، حاشیه رودخانه ها و آبراه ها و مزارع عملی است و ارزش افزوده فعالیت های پرورش کرم ابریشم قابل توجه و بازگشت سرمایه گذاری سریع است . این فعالیت امکانات تأمین مواد اولیه برخی از صنایع نساجی ، قالی بافی ، پزشکی ، نظامی و مخابراتی را فراهم می سازد .

از نظر اجتماعی پرورش کرم ابریشم علاوه بر ایجاد امکان استفاده از تمامی نیروهای فعال ، امکان بکارگیری بخش غیر فعال جامعه روستائی ، زنان  ، کودکان و سالخوردگان را که توان کارهای کشاورزی را ندارند فراهم ساخته و حرفه ای است کارگر طلب و اشتغال زا . از طرفی این حرفه با فراهم ساختن منبع درآمد اضافی برای روستائیان از مهاجرت آنها به شهر جلوگیری می نماید . براساس آخرین وضعیت موجود ، ایران با دارا بودن حدود 17000 هکتار توتستان و پرورش بیش از 200000 جعبه تخم نوغان محصول تولیدی پیله تر آن به 5000 تن رسیده است که این مقدار تولید موجب ایجاد درآمد جنبی برای بیش از 80000 خانوار روستائی شده که از این تعداد57 درصد سهم استان گیلان و 5/17 درصد سهم استان مازندران و 5/17 درصد سهم استان خراسان و 8درصد سهم سایر استانها می باشد .

مجموع درآمد حاصل از فروش محصولات تولیدی در زمینه پیله تر در سطح کشور بالغ بر 35 میلیارد ریال شده که سهم هر کشاورز نوغاندار حدود 437500 ریال می شود ( سال 1373 ) که این درآمد در فصلی از سال که هیچگونه منبع درآمدی نصیب کشاورز نمی شود در اختیار کشاورز قرار می گیرد و امید است که افزایش میزان پرورش آن به حدود بیست هزار تن پیله تر طی ده سال آینده پیله تر ، تعداد خانوار افزایش پیدا نموده و میزان تولید نخ ابریشم به سطح 3000 تن برسد .

امروزه پیدایش انواع جدید تخم وغان پلی هیبرید در وضع تفریخ ، پرورش ، احداث و جمع آوری پیله و تهیه انواع نهال های جدید توت تغییراتی را بوجود آورده که رعایت اصول جدید در میزان محصول و کیفیت پیله بسیار مؤثر بوده و سود بیشتری را تأمین می نماید . مشخصات کلی تعدادی از انواع مهمترین پیله های متداول در دنیا عبارت است از :

الف ) پیله پلی هیبرید که کاملاً شکل بیضی دارد و طول تار ابریشم آن حدود 1200 متر بوده و رنگ آن سفید است .

ب) پیله هیبرید مانند پلی هیبرید است و طول تار ابریشم آن در حدود 1000 متر و رنگ پیله سفید است.

ج) پیله چینی که تا حدودی مدور و گرد است و طول تار ابریشم آن حدود 1300 الی 1400 متر و رنگ پیله سفید می باشد .

د) پیله نژاد بغداد که دو انتهای آن محدب و وسط آن فرو رفتگی دارد و طول تار ابریشم هر پیله در حدود 600 الی 700 متر و رنگ پیله سفید است .

ه) پیله ژاپنی که دو طرف پیله اندکی محدب و وسط آن فرو رفتگی زیاد دارد و طول تار ابریشم آن حدود 800 الی 900 متر و رنگ پیله سفید است .

و) پیله بومی خراسان که دو انتهای پیله نوک تیز و وسط کمی فرو رفتگی دارد و طول تار ابریشم حدود 400 الی 500 متر و رنگ پیله ها سبز لیموئی ، زرد پرتقالی و سفید است .

تخم نوغان موجود زنده ای است که باید در شرایط فنی و صحیح و تا زمان قبل از مصرف در سردخانه نگهداری شود و در حرارت و رطوبت معینی حفظ شود . با شروع رشد برگ توت در نقاط مختلف کشور ، تخم ها را در اطاق های فنی مخصوص که درجات گرما و رطوبت بتدریج بالا می رود قرار می دهند تا تخم ها بیدار شوند . بطور کلی کرم ها در عرض سه روز کاملاً بیدار و از پوسته خود خارج می شوند .

کرم ابریشم چهار خواب دارد و اصطلاح خواب از آنجا پیدا شده که در این مدت کرم از اشتها افتاده و رو ی برگ یا شاخه بی حرکت می ماند و وضع مخصوص بخود می گیرد که بنظر می آید خوابیده است . مدت این خواب ها اکثراً 24 ساعت ولی گاهی تا 36 ساعت هم طول می کشد . بعد از هر خواب کرم بزرگتر می شود که فاصله بین دو خواب را سن کرم می نامند و کرم ابریشم پنج سال دارد . سن اول 5 الی 6 روز ، سن دوم 4 الی 5 روز ، سن سوم 6 الی 7 روز ^ سن چهارم 7 الی 8 روز و سن پنجم 10 الی 12 روز که مجموعاً 32 تا 38 روز می شود . باید دقت شود که در این مدت برگ کافی به کرم ها برسد زیرا هر قدر برگ بیشتر به کرم ها بدهیم آنها زودتر رشد کرده و بزرگتر می شوند قوت و سلامت خود را حفظ می کنند و در مقابل امراض مقاومت بیشتری می نمایند . بعلاوه وزن پیله زیادتر و میزان ابریشم آن بیشتر می شود و اگر برگ کافی به کرم نرسد به طول مدت پرورش افزوده می شود . لازم است که در سن اول و دوم هر 24 ساعت چهار بار به کرم ها غذا داده شود و برگ هائی را که به آنها می دهند بدون شاخه باشد و از برگ های نازک و ظریف استفاده شود و حتی برگ های توت را با چاقوی تمیز خرد کرده به مصرف تغذیه کرم ها برسانند . در سن سوم از شاخ های نازکی که دارای برگ های ظریف هستند استفاده می شود . از سن چهارم به بعد کرم ها را به تلمبار می برند باید در تمام دوران سن چهارم و پنجم غذای روزانه کرم ها فراوان باشد .

فضای مورد احتیاج برای پرورش یک جعبه تخم نوغان پلی هیبرید که شامل 20000 تخم است برای سن اول 5/0 متر مربع و برای سن دوم 2 متر مربع و برای سن سوم 6 متر مربع و برای سن چهارم 12 متر مربع و برای سن پنجم 25 متر مربع می باشد . مقدار برگ لازم برای هر کرم در حدود 20 گرم است و برای یک جعبه تخم نوغان 25 گرمی نژاد بغدادی 700 کیلوگرم برگ بدون شاخه شاخه و 1200 کیلوگرم برگ با شاخه لازم است . برای هر جعبه تخم نوغان پلی هیبرید ، حدود 450 کیلوگرم برگ با شاخه لازم است . اغلب مقداری از برگ ها خورده نمی شوند و تدریجاً در زیر کرم ها باقی مانده که اگر جمع آوری نشوند به علت رطوبت تخمیر شده و تولید کپک می نمایند در این حال فضولات کرم ها و بوی بد نیز مزید بر علت شده و به آسانی سبب اشاعه امراض می گردد .

کرم ابریشم مانند موجودات زنده احتیاج به هوا دارد . بنابراین هوای اتاق و یا محل پرورش نباید خفه و مرطوب باشد و باید در هر 24 ساعت سه تا چهار بار درها و پنجره ها و پرده های اتاق تلمبار را باز گذاشت تا هوای سالم وارد شود . ولی در هر حال میزان درجه حرارت و رطوبت محل پرورش باید مراعات شود. کرم ها در آخر سن پنجم کم کم از اشتها می افتند قد آنها کوچکتر و رنگشان متمایل به زرد شیری و شفاف می شود . آنها سعی می کنند خود را به بالای بلندی رسانده و شروع به تنیدن کنند . بنابراین باید دسته های کاه و کلش و یا شاخه های بدون خار و یا شاخه های شمشاد فراهم نموده و آنها را بطور عمودی در میان تلمبار بگذارند . کرم ها روی شاخه ها و در محل هائی که دارای زاویه است جمع شده و تنیدن پیله را آغاز می کنند .

کرم ها معمولاً پس از ده روز کار تنیدن پیله را تمام می کنند و خود به صورت شفیره در درون پیله جای می گیرند و در این موقع نوغانداران اقدام به جمع آوری پیله می کنند ولی باید توجه داشت که پیله ها را زودتر و قبل از ده روز جمع نکنند زیرا ممکن است کرم ها صدمه دیده و از بین بروند . معمولاً قبل از جمع آوری پیله ها بوسیله تیغ چند عدد از آنها را می برند .اگر درون پیله کرم زرد رنگ وجود داشته باشد نباید اقدام به واچیدن تلمبار کرد . در صورتی که درون پیله ها کرم به صورت شفیره قهوه ای رنگ در آمده باشد می توان پیله ها را جمع آوری نمود . هنگام جمع آوری باید پیله های ضعیف پوست پیازی ، دوبل ، شله سیاه و گر را کنار گذاشت و با پیله های سالم و خوب مخلوط نکرد . از فرآورده های فرعی مانند شاخه های درختان توت برای سوخت ، از فضولات کرم ابریشم به عنوان کود ، از شفیره کرم ابریشم خوراک برای ماهیان و از روغن کشی شفیره ها برای ساختن کرم های آرایشی و مصارف طبی و بهداشتی می توان استفاده نمود. قابل توجه اینکه درآمد کشاورزان در موقع شروع فصل بهار که هنوز فعالیت های کشاورزی شروع نشده است از محل تولید پیله قابل توجه می باشد

 

منبع:باغبانی علمی