عوامل موثر در انتخاب شغل
2- استعداد: استعداد به معنی مهیا شدن، آمادگی، و توانائی انجام کاری را داشتن است. استعداد عبارت است از توانائی فطری فرد که به امر یادگیری کمک می کند و آن را تسریع می‌نماید. بدین معنی که استعداد نحوه و میزان یادگیری فرد را در زمینه‌های گوناگون در آینده پیش‌بینی می کند. فردی که در زمینه خاص استعداد دارد، از تجربیات خود در آن مورد بهره بیشتری می برد. استعداد به دو طبقه عام و خاص تقسیم می گردد. آزمون های تعیین کننده استعدادهای کلامی و عددی، گاهی به آزمون‌های سنجش توانائی ذهنی نیز معروفند. ابعاد استعدا متفاوت است و تا یکصد و بیست بعد برای آن شناخته شده است. به عقیده اسپیرمن تمام رفتارهای انسان از یک عامل کلی ناشی می‌شود که آنرا عامل عمومی می‌نامد. وی به عمامل خصوصی نیز اشاره می‌کند که همان استعدادهای خاص است. بعدها ترستون اعلام کرد که استعداد از عوامل متعددی نظیر درک کلامی و روابط اعداد، تجسم فضائی، سرعت انتقال، روانی کلام، قدرت حافظه، و استنباط تشکیل شده است. ورنون معتقد است استعداد ابعاد گروهی و تسلسلی دارد که در سطوح بالا عوامل عمومی و در سطوح پائین عوامل خصوصی قرار می‌گیرند. این دیدگاه اساس تهیه آزمون استعداد تشخیصی، آزمون استعداد عمومی، و آزمون طبقه‌بندی استعداد فلاناگان قرار گرفت. استعدادهای خاص به انواع متعددی تقسیم می شوند. 1) استعداد مکانیکی که فعالیت‌های حرکتی و ادراکی و عوامل موثر در ادراک فضائی- استعداد تصور اشیاء در دو و سه بعد- را شامل می‌گردد. استعداد مکانیکی سه جزء عمده استعداد درک روابط مکانیکی و ادراک فضائی و تخیلی، استعداد دستکاری و مهارت دست و انگشتان، و استعدادهای حرکتی قدرت و سرعت دارد.2) استعداد هنری که از طریق رسم و نقاشی سنجیده می‌شود.3) استعداد منشی‌گری که ترکیبی از انواع استعدادهاست. سرعت و دقت و مشاهده اعداد و سمبولها و خلاصه نویسی از عوامل مهم استعدا منشی گری هستند.4) استعداد کلامی که شامل درک و بیان مطالب و قدرت انتقال آنهاست. معلمان و نویسندگان و خبرنگاران از این استعداد باید برخوردار باشند.
3- رغبت: رغبت به معنی میل داشتن و خواستن و آرزوی چیزی از روی میل است. همچنین احساس خوشایند و یا تمایل و کنجکاوی نسبت به چیزی یا موضوعی رغبت نامیده می‌شود. رغبت انگیزه مهمی برای تلاش و حرکت انسان بحساب می‌آید و در آموزش و پرورش عامل مهمی تلقی می گردد. می‌توان گفت رغبت احساسی است که با میل و توجه زیاد نسبت به چیزی همراه باشد و دوست داشتنی‌ها و ترجیح‌های انسان را در لحظه معینی از زمان شامل می‌شود. رغبت زمانی وجود دارد که انسان چیزی را دوست می‌دارد، آن را مورد توجه قرار می‌دهد، درباره آن می‌اندیشد، و سرانجام از آن لذت می‌برد. برای انتخاب شغل مناسب باید به فرد کمک شود تا رغبتش را بشناسد و بداند که چه مشاغلی را دوست دارد و از چه مشاغلی خوشش نمی‌آید. . رغبت ها به چهار نوع تقسیم می‌شوند:1) رغبت‌های بیان شده که از طریق خود فرد به طور شفاهی بیان می شوند. این نوع رغبت ها در جوانان و نوجوانان تغییر پذیرند.2) رغبت نمایان شده که به صورت یک عمل یا فعالیت ظاهر می‌شود. در این مورد فرد اکثر اوقات خود را به انجام آن عمل نظیر بازی والیبال، حل مسائل ریاضی، مطالعه کتابهای ادبی، و یا کار با دستگاههای برقی می گذراند.3) رغبت آزمون شده را می توان با بهره‌گیری از سیاهه‌های متعدد رغبت سنج شناخت و در راهنمایی شغلی از آن استفاده کرد.4) رغبت فهرست شده را می‌توان از طریق پاسخگوئی فرد به جدولی از مشاغل و یا تهیه فهرستی از مشاغل گوناگون توسط او مشخص کرد.
مشکلات انتخاب شغل:
اشتغال اساسی‌ترین رکن زندگی است و پیشرفت هر جامعه به نحوه اشتغال افراد بستگی دارد. در هر جامعه با توجه به امکانات مادی و نیروی انسانی، به برنامه‌ریزی شغلی مشخص که تامین کننده رشد اقتصادی- اجتماعی و رفاه افراد باشد اقدام می‌گردد. در هر جامعه باید فرصت انتخاب شغل برای همه افراد فراهم آید.
انتخاب شغل نزد افراد و جوامع مختلف با مشکلات گوناگون مواجه است. گاهی افراد توانائی و یا رغبت لازم برای احراز شغل ندارند و زمانی جامعه امکانات کافی برای احراز برخی مشاغل را در اختیار فرد قرار نمی دهد. لذا باید عملا̋ مشکلات انتخاب شغل برای هر فرد به صورت فردی مورد بررسی قرار گیرد. برخی مشکلات انتخاب شغل به خود مربوط می‌شوند و گروه دیگری از مشکلات زائیده اجتماع هستند
عابدی